Fiscale controle vanop afstand, een illegale praktijk?

Heel wat belastingcontroleurs dringen aan om via digitale weg kopieën te krijgen van boekhoudkundige bestanden en back-ups van belastingplichtigen. Dit is een illegale vorm van fiscale controle die niet zonder gevolgen blijft. Hoe reageert u best? 

De fiscale controle en de wet 

Op grond van de artikelen 315 en 315 bis van het Wetboek van de inkomstenbelastingen (WIB) kan de belastingdienst, zonder zich specifiek naar de woonplaats van de belastingplichtige te begeven, alle documenten onderzoeken die nodig zijn om de inkomsten van de belastingplichtige vast te stellen en te controleren. – – – – – – – READ MORE – – – – – – – 

In principe moet de belastingcontroleur zich dus tot bij de belastingplichtigeverplaatsen (geen enkele wettelijke bepaling verplicht hem om een afspraak te maken, hoewel dit in de praktijk wel gebruikelijk is) om in diens of uw bijzijn de “papieren” of geïnformatiseerde documenten te bekijken en de nodige vragen te stellen voor een goed begrip en een juiste interpretatie van de onderzochte elementen. 

De belastingcontroleur kan dan een kopie maken van de documenten en deze zo nodig meenemen. Dit op voorwaarde dat de opstelling van een rapport binnen 5 werkdagen, nadat de documenten werden genomen, naar uw klant moet worden gestuurd. 

Een inventaris van de fiscale documenten is noodzakelijk 

Op grond van een administratieve circulaire kan uw klant vragen om een inventaris van de meegenomen fiscale stukken en documenten te krijgen. De ambtenaar moet hiermee instemmen. Het is raadzaam dit te doen om latere bewijsproblemen rond het bestaan van de meegenomen documenten te voorkomen. 

De belastingdienst in tijden van quarantaine 

Sinds het begin van de pandemie is telewerk de norm geworden. Ook voor werknemers van de belastingdienst. Gevolg? Behalve voor essentiële controles mogen ze geen belastingplichtigen of hun vertegenwoordigers bezoeken of hen in hun kantoren ontvangen. 

Hun controleschema’s en -doelstellingen zijn wel behouden gebleven. 

Illegale digitale fiscale controles? 

Deze volstrekt tegenstrijdige situatie heeft geleid tot een zeer bedenkelijke praktijk die helaas steeds algemener wordt: de belastingdienst stuurt de belastingplichtige of diens vertegenwoordiger een brief met het verzoek om via elektronische weg alle boekhoudkundige documenten en back-ups door te sturen, evenals de software die nodig is voor de analyse van deze stukken. Deze praktijk is geen verzoek om inlichtingen, wat wettelijk mogelijk is, maar een echte controle vanop afstand, wat onwettig is omdat dit in strijd is met de zeer duidelijke bepalingen van het W.I.B. 

Nog erger is dat dit verzoek soms gepaard gaat met nauwelijks verhulde dreigingen met sancties (een boete of een procedure voor een aanslag van ambtswege) wanneer er niet binnen de vereiste termijnen wordt gecommuniceerd. 

Uiteraard kan uw klant ook meewerken en op vrijwillige basis de door de belastingdienst gevraagde documenten opsturen, maar hij is niet verplicht om toe te geven aan dergelijke druk of bedreigingen. 

Betwisten is moeilijk na de verzending van de fiscale documenten 

Onthoud zeker dit: wanneer uw klant de gevraagde documenten doorstuurt, heeft hij in feite geen enkele mogelijkheid meer om het gebruik en de verwerking van de op deze manier door de belastingautoriteiten verzamelde gegevens aan te vechten. 

Hij kan wel altijd de geldigheid betwisten van de conclusies die de belastingdienst trekt uit de analyse van de doorgestuurde documenten. Maar hij zich dus niet beroepen op het feit dat deze documenten door de belastingdienst op onregelmatige wijze zijn verkregen. Een gevestigde jurisprudentie, ook wel « Antigone-jurisprudentie » genoemd, is namelijk van oordeel dat, behalve in zeer uitzonderlijke gevallen, rekening moet worden gehouden met door de belastingdienst verkregen documenten, zelfs wanneer deze op illegale wijze zijn verkregen.  

Ook belangrijk om te weten: de belastingdiensten beschikken over software waarmee zij de op digitaal doorgestuurde documenten grondig kunnen analyseren. Door op dergelijke verzoeken in te gaan geven we hun ook de nodige tijd en ruimte om dit te doen. 

Boekhouders, let op voor het beroepsgeheim! 

Het is niet ongewoon dat verzoeken om back-ups niet aan de belastingplichtige zelf worden gericht, maar rechtstreeks aan de professional die instaat voor diens boekhouding. 

Let op: wanneer u rechtstreeks op het verzoek van de belastingdienst ingaat zonder toestemming of uitdrukkelijke instructie van uw klant, is er duidelijk sprake van een schending van het beroepsgeheim van uw kant. 

Besluit: hoe reageert u best op digitale controles? 

U moet een samenwerking zeker niet systematisch uitsluiten, maar wees wel bewust van de gevolgen ervan. Steeds vaker zien wij dat de rechten van de belastingplichtige langzaam worden ondermijnd en dat de onderzoeks- en controlebevoegdheden van de belastingdienst worden uitgebreid. 

In dit stadium van de wetgeving lijkt het aangewezen om de belastingcontroleurs er beleefd maar toch vastberaden op te wijzen dat de artikels 315 en volgende van het W.I.B. een procedure voorzien die zorgt voor een evenwicht tussen het recht van de belastingdienst om toegang te krijgen tot de documenten die nodig zijn voor de uitvoering van haar werk en het recht van de belastingplichtige om zich te verantwoorden, te argumenteren en te verdedigen. Deze bepalingen zijn dwingend voor de belastingdienst en werden tot hiertoe niet gewijzigd naar aanleiding van de pandemie. 

Geschreven door Thierry Litannie